Ad, net terug van vakantie en weer helemaal in topvorm, had deze week de dag van zijn leven toen hij in een tuin in Aerdenhout aan het werk was.
De eigenaresse van deze tuin had een hoornaar gespot. Gezien de twijfelachtige reputatie van dit insect, stond ze op het punt om hem voorgoed uit haar tuin te laten verdwijnen. Maar in de wetenschap van Ad zijn uitgebreide kennis, riep ze eerst onze collega erbij. Want hoe zit dat nu met die hoornaar? Is hij wel zo roofzuchtig en gevaarlijk? Moord hij werkelijk hele bijenpopulaties uit?
Voordat Ad het juiste antwoord kon geven, wilde hij het beestje eerst eens van dichtbij bekijken. Wat bleek… Het ging helemaal niet om een hoornaar. Hoewel de verwarring heel begrijpelijk was. Deze mevrouw had namelijk de hoornaarvlinder gespot, die zijn naam meer dan eer aandoet, want wie niet veel beter weet, zweert erbij dat het om de grote boze wesp gaat. Zelfs Ad moest even twee keer kijken, want het enige dat hem verraad zijn de vleugels. Hoewel niet uitgesproken vlinderachtig, zijn ze echt heel anders dan van de hoornaar.
‘U heeft een duidelijk geval van mimicry ontdekt, mevrouw’, was dan ook zijn antwoord.
Mimicry, zo wordt het na-apen van andere dieren genoemd, om zichzelf te beschermen. Een verschijnsel dat veel voorkomt in de natuur, vooral bij insecten. In dit geval had de na-aperij van deze vlinder bijna verkeerd uitgepakt, doordat de vrouw des huizes werkelijk dacht dat het een hoornaar betrof.
Ad diepte daarom zijn telefoon uit zijn zak om hem te fotograferen, zodat anderen deze fout niet kunnen maken. Helaas voelde de vlinder zich niet fotogeniek genoeg om daarop te wachten.
Gelukkig vonden we op de website van de vlinderstichting een duidelijke foto van deze bijzondere vlinder. Hier kunt u ook meer informatie over de hoornaarvlinder vinden.
Bijvoorbeeld dat hij in ons gebied niet zeldzaam is. Grote kans dat u al eens een ontmoeting heeft gehad met deze vlinder. Maar wij achten de kans net zo groot dat u dacht dat het een hoornaar betrof.
We zeiden het al, Ad is na zijn vakantie op dreef, dus wist hij te vertellen dat er verschillende soorten mimicry bestaan.
Om te beginnen de meest bekende: Batesiaanse mimicry. Genoemd naar de Britse natuuronderzoeker Henry Walter Bates. Bij deze vorm van mimicry bootst een ongevaarlijk organisme de waarschuwingssignalen van een gevaarlijk of oneetbaar organisme na, zoals in het geval van onze hoornaarvlinder.
Een andere vlinder die deze vorm van na-aperij hanteert is de ongevaarlijke koningspage die de kleuren en patronen van de giftige monarchvlinder imiteert. Predatoren die een slechte ervaring hebben gehad met de monarchvlinder, zullen ook de koningspage vermijden, wat de overlevingskansen van de koningspage vergroot. Verder zien we in Nederland veel zweefvliegen die er goede imitaties op nahouden. Zoals de blinde bij en de wespenzweefvlieg.
Mülleriaanse mimicry, vernoemd naar de Duitse bioloog Fritz Müller, is een vorm van mimicry waarbij twee of meer gevaarlijke of oneetbare soorten elkaar nabootsen. Dit creëert een gezamenlijke waarschuwingssignaal voor predatoren. In het Amazonegebied bijvoorbeeld, zijn er giftige kikkers die elkaar nabootsen. In Nederland zijn er niet veel gevaarlijke dieren en komt deze vorm daarom niet veel voor.
Agressieve mimicry is eigenlijk het tegenovergestelde van de Batesiaanse Mimicry.
In dit geval is het de gemenerik die de good guy imiteert om zijn prooi te misleiden.
Zo hebben we in Nederland de roofwants. Zoals zijn naam al doet vermoeden rooft hij graag. Op kleine vliegjes wel te verstaan. Om goed te kunnen roven heeft hij het uiterlijk aangenomen van een mug. Hierdoor is hij in staat om dichtbij zijn voedselbron te komen. Wanneer de prooi dichtbij genoeg is, grijpt de roofwants snel toe. Met zijn voorpoten pakt hij vliegensvlug zijn prooi en injecteert hem met verterende enzymen zodat hij hem verlamt, waarna hij hem op zijn gemakje op kan eten. Wij zijn wel blij met deze rover want het is een natuurlijke bestrijder tegen o.a. bladluizen.
Een ander voorbeeld in Nederland van agressieve mimicry is de koekoek die zijn eieren in de nesten van andere vogels legt. De jonge koekoek bootst de roep en het gedrag van de gastjongeren na, waardoor de gastouders het koekoeksjong voeden alsof het hun eigen jong is.
U kunt zelf ook een bijdrage leveren aan mimicry door de zogeheten bijenorchis in de tuin te planten. Het is een orchideesoort die veel in Europa (ook in Nederland) voorkomt. Deze mooie inheemse plant imiteert een vrouwtjesbij door haar kleur en geur na te bootsen. Hier komen de mannetjes op af die met de plant proberen te paren. Het wordt ook wel seksuele mimicry genoemd. Het doel: Stuifmeel wordt op die manier verzameld en overgebracht.
